درآمد:

سبك زندگي (به انگليسي: Life Style) براي توصيف شرايط زندگي انسان استفاده مي‌شود. اين عبارت ابتدا توسط آلفرد آدلر در سال 1929 ابداع شد.

سبكهاي زندگي مجموعه‌اي از طرز تلقي‌ها، ارزش‌ها، شيوه‌هاي رفتار، حالت‌ها و سليقه‌ها در هر چيزي را در برمي‏گيرد. 

در بيشتر مواقع مجموعه عناصر سبك زندگي در يك‌جا جمع مي‌شوند و افراد در يك سبك زندگي مشترك مي‌شوند. به نوعي گروه‌هاي اجتماعي اغلب مالك يك نوع سبك زندگي شده و يك سبك خاص را تشكيل مي دهند. سبكي شدن زندگي با شكل گيري فرهنگ مردم رابطه نزديك دارد. مثلا مي‌توان شناخت لازم از افراد جامعه را از سبك زندگي افراد آن جامعه بدست آورد.(1)

روان‎شناسان و پزشكان، سبك زندگي را در سطح فردي يا اصطلاحا در سطح «تكنيكي» بررسي مي‎كنند. جامعه‎شناسان، سبك زندگي را در سطح «تاكتيكي» مطالعه مي‎كنند. اما سبك زندگي فرد در «جامعه» از حيث «آن‎چه كه بايد»، در سطح «استراتژيك» مطالعه مي‎شود.(2)

« سبك زندگي »چنانكه گذشت مفهومي وام‏گرفته از دنياي غرب است. 

غربي‏ها بر اساس مباني، رهيافت‏ها و نظام‏هاي اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي خودشان به مفهوم‏سازي "سبك زندگي "پرداخته‏اند. لذا تجويز نسخه هاي وارداتي غرب، جز تشبه به غرب، فايده و عايدتي نخواهد داشت. از اين رو در تبيين سبك زندگي ايماني مي بايست بر اساس آموزه‏هاي رفتار ساز و حيات‏بخش اسلام نسخه پيچيد.

در قرآن كريم در مورد عدم پيروي از غير مسلمين در امور زندگي آمده است:

ولا تتبع اهوائهم و احذرهم ان يفتنوك عن بعض ما انزل الله اليك; و از هوس هاي آنان پيروي مكن و از آنها برحذر باش، مبادا تو را ازبعض احكامي كه خدا بر تو نازل كرده، منحرف سازند.( مائده،49)

همچنين اشاره مي شود:

ولو اتبع الحق اهوائهم لفسدت السموات و الارض و من فيهن بل اتيناهم بذكرهم فهم عن ذكرهم معرضون; اگر حق تابع هواي نفس آنان شود، همانا آسمانها و زمين وهر چه در آنهاست فاسد خواهد شد ولي، قرآني به آنها داديم كه مايه ياد آوري آنهاست اما آنها از (آنچه مايه) ياد آوريشان (است) روي مي گردانند.( مومنون،71).(3)

در اين سلسله نوشتار خواهيم كوشيد تا سبك زندگي ايماني را بر اساس آموزه‌هاي اصيل قرآن حكيم تببين كنيم.

1. تجاوز به حريم خصوص افراد ممنوع!

"زندگي خانوادگي هركس مخصوص خود اوست و هر كسي نسبت به افراد ديگر براي داخل زندگي خود حالت رو در بايستي دارد؛ از اين رو اگر كسي سرزده داخل زندگي فردي شود، حالت دستپاچگي پيدا مي كند. زيرا انسان داراي دو بعد است، بعد فردي و بعد اجتماعي و به همين دليل نيز داراي دو نوع زندگي است، زندگي خصوصي و عمومي كه هر يك براي خود ويژگي ها و آداب و مقرراتي دارد.

به عنوان مثال انسان ناچار است در محيط اجتماع قيود زيادي را از نظر لباس و طرز حركت و رفت و آمد رعايت كند، اما در محيط خصوصي از اين قيد و بندها رهاست. او مي خواهد در چنين فضايي استراحت كند و با خانواده و فرزندان خود به گفت و گوهاي خصوصي بنشيند و تا آن جا كه ممكن است از اين آزادي بهره گيرد، به همين دليل به خانه خود پناه مي برد و با بستن درها به روي ديگران، زندگي اش را به طور موقت از جامعه جدا مي كند و همراه آن از انبوه قيودي كه ناچار بود در محيط اجتماع رعايت كند، آزاد مي شود. حال طبيعي است كه اين محيط خصوصي كه اعضاي خانواده فرد در آن زندگي مي كنند، بايد از امنيت كافي برخوردار باشد و اگر بنا باشد هركس سر زده وارد اين محيط شود و به حريم امن آن تجاوز كند، ديگر آن آزادي و استراحت و آرامش وجود نخواهد داشت. در اين ميان هر جامعه اي متناسب با ارزش هاي خود تعريفي براي محيط خصوصي ارائه مي دهد و بر حفظ و رعايت حدود آن اهتمام مي ورزد. در اسلام كه سبك زندگي خاصي را دنبال مي كند و براي استحكام خانواده و حفظ عفت و حيثيت افراد جايگاه بالايي قائل است، درباره ورود افراد به حريم خصوصي و زندگي خانوادگي ديگران، آداب و مقرراتي وضع شده و حتي در معاشرت به رعايت آن سفارش كرده است. خداوند در آيات 27 و 28 و 29 سوره مباركه نور به اين آداب اشاره مي كند و مي فرمايد:

«يَاأيهَاالَّذينَ آمَنوُا لاتَدخُلُوا بُيُوتاً غَيرَ بُيُوتِكم حَتي تَستَأنِسوا وَ تُسلِّمُوا عَلي أهلِهَا ذَلِكُم خَيرٌ لَّكُم لَعَلَّكُم تَذَكَّرُونَ (27) فَاِن لَّم تجِدُوا فِيهَا أحَداً فَلا تَدخُلُوهَا حَتي يُۆذَنَ لَكم وَ اِن قِيلَ لَكُمُ ارجِعُوا فَارجِعُوا هُوَ أزكي لَكُم وَ الله ُ بِمَا تَعمَلُونَ عَلِيمٌ (28) لَّيس عَلَيكم جُنَاحٌ أن تَدخُلُوا بُيُوتاً غَيرَ مَسكُونَهٍ فِيهَا مَتَعٌ لَّكم وَ الله ُ يَعلَمُ مَا تُبدُونَ وَ مَا تَكتُمُونَ (29):27

 - اي كساني كه ايمان آورده ايد در خانه هايي غير از خانه خود وارد نشويد تا اجازه بگيريد و بر اهل آن خانه سلام كنيد، اين براي شما بهتر است، شايد متذكر شويد.

28 - و اگر كسي در آن نيافتيد داخل آن نشويد تا به شما اجازه داده شود و اگر گفته شود بازگرديد، بازگرديد، كه براي شما پاكيزه تر است و خداوند به آنچه انجام مي دهيد آگاه است.

 29 - گناهي بر شما نيست كه وارد خانه هاي غيرمسكوني بشويد كه در آنجا متاعي متعلق به شما وجود دارد و خدا آنچه را آشكار مي كنيد يا پنهان مي داريد، مي داند.»

در اين آيات بخشي از آداب معاشرت و دستورهاي اجتماعي اسلام كه ارتباط نزديكي با مسائل مربوط به حفظ عفت عمومي دارد، بيان شده است و آن طرز ورود به خانه هاي مردم و چگونگي اجازه ورود گرفتن است. اين دستورها در جامعه اي بيان مي شد كه معمول نبود درهاي خانه ها را ببندند و حتي اجازه گرفتن را كسرشان مي دانستند. در چنين فضايي اسلام به مسلمانان تازه جدا شده از محيط جاهلي، آداب معاشرت را تعليم داد و به آن ها دستور داد كه حريم خانواده را پاس دارند و بدون اجازه و سرزده به آن مكان وارد نشوند. «استيناس» كه در آيه شريفه آمده است امري فراتر از استيذان و اذن گرفتن است و به معناي انس و الفت و آرامش اهل آن خانه را جلب كردن است؛ تفسير نمونه در اين باره مي نويسد: «اين جا جمله تستانسوا به كار رفته است نه تستاذنوا زيرا جمله دوم فقط اجازه گرفتن را بيان مي كند، در حالي كه جمله اول كه از ماده انس گرفته شده اجازه اي توأم با محبت و لطف و آشنايي و صداقت را مي رساند و نشان مي دهد كه حتي اجازه گرفتن بايد كاملاً مودبانه و دوستانه و خالي از هرگونه خشونت باشد. بنابراين هرگاه اين جمله را بشكافيم بسياري از آداب مربوط به اين بحث، در آن خلاصه شده است، مفهومش اين است فرياد نكشيد، در را محكم نكوبيد با عبارات خشك و زننده اجازه نگيريد و به هنگامي كه اجازه داده شد بدون سلام وارد نشويد، سلامي كه نشانه صلح و صفا و پيام آور محبت و دوستي است.»

علامه طباطبايي نيز در تحليل «تستانسوا» مي نويسد:

از اين جا معلوم مي شود كه مصلحت اين حكم پوشاندن عورات مردم و حفظ احترام آنان است، پس وقتي شخص داخل شونده هنگام دخولش به خانه غير، استيناس كند و صاحب خانه را به استيناس خود آگاه كند و بعد داخل شود و سلام كند در حقيقت او را در پوشاندن آنچه بايد بپوشاند كمك كرده و نسبت به خود ايمني اش داده است و معلوم است كه استمرار اين شيوه پسنديده، مايه استحكام اخوت و الفت و تعاون عمومي بر اظهار جميل و ستر قبيح است و جمله ذلكم خير لكم لعلكم تذكرون هم اشاره به همين فوايد است.» در سيره پيامبراكرم(ص) هم نقل شده است، هنگامي كه مي خواستند وارد خانه دختر بزرگوارشان حضرت فاطمه زهرا (عليها السلام) شوند، نخست بر در خانه مي آمدند و دست به روي در مي گذاشتند و در را كمي عقب مي زدند و سپس مي فرمودند: السلام عليكم؛ حضرت فاطمه(عليها السلام) پاسخ سلام پدر را مي دادند، بعد پيامبر(ص) مي فرمودند: اجازه دارم وارد شوم؟ سپس وارد مي شدند. اين حديث به خوبي نشان مي دهد كه تا چه اندازه پيامبر اكرم(ص) كه يك الگو و سرمشق براي عموم مسلمانان هستند اين نكات را دقيقاً رعايت مي فرمودند. حتي در بعضي از روايات مي خوانيم بايد سه بار اجازه گرفت، اجازه اول را بشنوند و به هنگام اجازه دوم خود را آماده كنند و به هنگام اجازه سوم اگر خواستند اجازه دهند و اگر نخواستند اجازه ندهند. حتي بعضي لازم دانسته اند كه در ميان اين سه اجازه، فاصله اي باشد زيرا گاه لباس مناسبي بر تن صاحب خانه نيست و گاه در حالي است كه نمي خواهد كسي او را در آن حال ببيند، گاه وضع اتاق به هم ريخته است و گاه اسراري در ميان است كه نمي خواهد ديگري بر اسرار درون خانه اش واقف شود و بايد به او فرصتي داد تا خود را جمع و جور كند و اگر اجازه نداد بدون كمترين احساس ناراحتي بايد از ورود به خانه صرف نظر كرد."(4)

ادامه دارد...

فرآوري: شبكه تخصصي قرآن تبيان

1. ويكي پديا

2.گفتگوي هفته نامه پنجره با دكتر عباسي

3. بولتن نيوز

4. محمدعلي ندائي

در اين نوشتار با اشاره به اينكه سبك زندگي چيست، نگاهي كوتاه به نحوه تغيير سبك زندگي در جامعه ايران، در طول سه دهه اخير مي پردازيم.

سبك زندگي چيست؟

مبحثي به نام سبك زندگي رايج همان آدابي است كه در رآن و روايات به صورت تفصيلي به آن پرداخته شده است . 

Lifestyle نظرياتي پيرامون زندگي انسان‌ها است كه غرب با تكيه بر مطالعات دانشمندان خود مدتي است بدان مشغول است. اما به نظر مي رسد كه بخش اعظمي از اين مطالعات به گونه اي است كه به نوعي به رواج سبك زندگي غربي در ميان مردم دنيا منجر مي شود.

اين مسأله را به خوبي در فيلم‌ها، كارتون‌ها و بازي‌هاي رايانه‌اي غربي مي‌توان مشاهده كرد كه ديگر در پي سرگرمي و يا آموزش نيستند بلكه بيشتر، چگونه زندگي كردن را تلقين مي‌كنند.

اگر از تعاريف خاص و علمي اين مفهوم بگذريم، به طور كلي مي توان اينطور گفت كه منظور از سبك زندگي اين است كه يك فرد، يك خانواده و كساني كه در يك جامعه حضور دارند، چگونه زندگي مي‌كنند.

اما در نحوه چگونه زندگي كردن، تنها يك صفت يا رفتاري خاص، مورد نظر نيست. مثل اينكه رفتار خاصي را به طبقه يا قوميت خاصي نسبت دهيم.

سبك زندگي را مي توان مجموعه اي از رفتار،گفتار، نحوه زندگي، نگرش و تفكرات افراد ناميد.

چگونه زندگي كردن، گزاره‌اي توصيفي است كه پاسخ آن همان سبك زندگي است و در اين سبك زندگي موارد بسياري دخيل هستند. اعتقادات، رسوم، جغرافيا، اقليم آب و هوايي، سليقه‌هاي اجتماعي، رسانه‌ها و ده‌ها مسأله ديگر. ¹

تغيير سبك زندگي در جامعه

با توجه به مطالب مذكور قصد داريم تا در اين نوشتار، اشاره اي مختصر به تغيير سبك زندگي در جامعه ايراني داشته باشيم. محدوده اين تغييرات را از زماني  نگاه مي كنيم كه انقلاب اسلامي در جامعه ايران رخ داد و به تبع اين رويداد مهم، تغييرات بسياري در زندگي فردي و اجتماعي افراد به وقوع پيوست.

بسياري از اسناد و شواهد تاريخي و گفته هاي اطرافياني كه روزها و سالهاي ابتدايي وقوع انقلاب اسلامي ايران را به خاطر دارند، بيانگر رواج سبك خاصي از زندگي در ميان افراد است كه بخشي از اين تفكرات ناشي از رنگ و بوي دين و مذهب و تاثيرات وقوع يك انقلاب مذهبي دارد.

آنچه مشخص است اينكه هر رويداد اجتماعي و سياسي، بر تمامي ابعاد زندگي افراد تاثرگذار است و اين تاثيرگذاري بر سيستم فكري،فرهنگي و نگرش افراد صورت مي گيرد. چنانچه با وقوع انقلاب اسلامي، نگرش هاي ضدغربي در ميان مردم رواج پيدا كرد و در برهه اي از زمان به اوج رسيد. به طوري كه مثلا، استفاده از وسايل لوكس و تزئيني خارجي، به مظهري از زندگي غربي  بدل شد و همين امر منجر شد تا اغلب مردم، وسايل و لباس هاي لوكس و مجلل خود را به نفع امور خير بخشش كنند و فضاي ساده زيستي را در زندگي خود جاري كنند. اين روند ادامه پيدا كرد و با وقوع جنگ تحميلي، شدت بيشتري به خود گرفت. سبك زندگي در آن زمان به اين صورت بود كه برپايي مجلس عروسي در مساجد و حسينيه ها، امري عجيب نبود و حتي ارزش نيز شمرده مي شد. در خانه افراد، داشتن مبلمان هم مظهري از تجمل محسوب مي شد و همين امر موجب شده بود تا اغلب خانواده ها، خانه هاي خود را با چند فرش ساده و پشتي، چيدمان كنند. اما اين روند دوام چنداني نداشت و تقريبا بعد از گذشت يك دهه و با اتمام جنگ تحميلي، باز هم تغييراتي در سبك زندگي افراد به وجود امد و شكل و شمايل ديگري به سبك زندگي مردم بخشيد.

اين تغييرات با ورود زنان به عرصه اجتماع و بازار كار، شكل ديگري به خود گرفت. به طور كلي، ورود برخي از مباني فكري و فرهنگي در كنار تغيير شرايط اجتماعي منجر به وقوع تغييرات تدريجي در سبك زندگي افراد شد. تغييراتي كه بعضا، اثرات مثبت و منفي را به دنبال داشتند. اثراتي كه موجب شد تا سبك زندگي در شرايط كنوني به گونه اي كاملا متفاوت با دو يا سه دهه قبل باشد.

مثلا مي توان نمايي از يك سبك زندگي ساده ايراني و اسلامي را اينگونه تعريف كرد:

يك خانواده كه سحر خيزهستند و يا به دليل التزام به نماز صبح يا ساعت كاري و مدرسه فرزندان شان، زود از خواب برمي خيزند. نوع صبحانه‌اي كه مي‌خورد به دليل سطح درآمد يا رواياتي كه در اين باره وجود دارد و يا تبليغات خاص  تلويزيون، اشكال مختلفي دارد. اعضاي اين خانواده به‌ كنار هم بودن سر سفره به هر دليلي، اهميت مي دهند. به اينكه باهم سخن بگويند و از احوال هم مطلع باشند. اما به نظر مي رسد كه اين سبك زندگي تا حدودي تغيير يافته. مثلا امروزه، اشتغال كامل پدر خانواده به كار، به دليل احتياج مالي يا نحوه نگرشي كه به زندگي دنيايي دارد، سر كار رفتن مادر خانواده و تأثير آن در تربيت كودكان منجر به شكل گيري روابط و مناسبات تازه اي ميان زن و شوهر و فرزندان شده كه بيشتر به سبك زندگي غربي شباهت دارد تا زندگي ايراني-اسلامي. از طرف ديگر رواج تفكر انسان مداري و فرهنگ مصرفي در ميان مردم به حدي است كه بر سبك زندگي افراد تاثر گذاشته و اين سبك با شيوه زندگي بر پايه اعتقادات مذهبي متفاوت است.

آنچه مشخص است اينكه ما در شرايطي قرار داريم كه مي توانيم با بهره گيري از متون ديني و آسماني خود، از منابع غني و تضمين شده‌اي بهره ببريم كه بهترين سبك زندگي را به ما ارائه مي دهند. نوعي از سبك زندگي كه به همه چيز اهميت مي دهد و تمامي ابعاد زندگي فردي و اجتماعي را مد نظر دارد. سبكي كه به همه اركان زندگي اهميت مي دهد. از نحوه خوردين و پوشيدن گرفته تا نحوه برخورد با همسر،فرزند، خانواده و دوستان.

شيوه اي كه با آموزه هاي مختلف سعي دارد تا انسان را در جهت رشد و تعالي سوق دهد.

مطالعه سبك زندگي به ما ياري مي‌دهد واقعيت زندگي اجتماعي مردم را دريابيم و اشكالات آن را بفهميم و سبك صحيح زندگي را به دست آورده و آن را ترويج كنيم.

آنچه مشخص است اينكه ما گرفتار سبك ناقص و نادرستي در زندگي هستيم كه بايد آن را ريشه‌يابي كرده و با ترسيم سبك زندگي صحيح و ارايه روش‌هاي درست ترويج آن، كمك كنيم كه سبك زندگي صحيح، فراگير شود.

شايسته است تا به دنبال  زمينه سازي و تلاش براي تحقق و مبنا سازي سبك زندگي مسلماني يا مۆمنانه باشيم.

باري چنين است كه با مراجعه به قرآن كريم مي‌توان ابعاد سبك زندگي شايسته را يافت و ارايه كرد هرچند اين اقدام تخصص خويش را مي طلبد.

مهم اين است كه نسبت به دستيابي به همان تعبيري باشيم كه در كتاب آسماني ما به آن اشاره شده،

بي ترديد اين بهترين سبك از زندگي است. سبكي كه با تعبير «حيات طيبه»‌ از آن نام برده شده؛ يعني زندگي پاكيزه!

پي نوشت:

خبرگزاري رسا /حامد عبداللهي

فاطمه ناظم زاده

بخش خانواده ايراني تبيان